Phình tuyến giáp đa hạt hai thuỳ là tình trạng liên quan đến tuyến giáp, đặc trưng bởi sự hình thành nhiều nhân giáp tại tuyến giáp. Đây là một bệnh lý phổ biến, thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt ở phụ nữ.
Bệnh phình tuyến giáp đa hạt là gì?
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở phía trước cổ, gồm hai thùy phải và trái, được nối bởi eo giáp. Tuyến giáp chịu trách nhiệm sản xuất hormone điều chỉnh quá trình trao đổi chất, tuần hoá và điều hòa nồng độ canxi.
Phình giáp đa hạt hai thùy là tình trạng xuất hiện các nhân ở cả hai thùy của tuyến giáp. Thuật ngữ “phình giáp đa hạt” cũng chưa được thống nhất vì không phải tất cả các case tuyến giáp bị đa hạt đều có triệu chứng phình giáp (phì đại tuyến giáp). Do đó, ngoài tên thường gọi là phình tuyến giáp đa hạt thì có thể gọi với tên khác như “đa nhân giáp”. Tình trạng này được chia thành hai loại chính:
- Phình giáp hai thùy không độc: Các nhân chỉ làm thay đổi cấu trúc tuyến giáp và không ảnh hưởng đến chức năng sản xuất hormone.
- Phình giáp hai thùy độc: Vừa làm thay đổi cấu trúc, vừa ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp. Các nhân giáp này tự sản xuất hormone không theo tín hiệu của tuyến yên nên gây ra bệnh cường giáp. Đây là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây cường giáp, chỉ sau bệnh Basedow. Bệnh nhân giáp độc của tuyến giáp hay còn được gọi với tên là bệnh Plummer.
Bệnh phình tuyến giáp có nguy hiểm không?
Các bệnh lý về tuyến giáp rất phổ biến, đặc biệt ở phụ nữ với tỷ lệ mắc cao gấp 5–8 lần so với nam giới. Theo nghiên cứu, khoảng 30% người trong độ tuổi 18–65 mắc các bệnh liên quan đến tuyến giáp. Riêng tại Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 20 triệu người mắc các bệnh về tuyến giáp, trong đó, 13 triệu trường hợp chưa được chẩn đoán.
Tuyến giáp là cơ quan dễ gặp nhiều bệnh lý, bao gồm cả bệnh lành tính và ác tính. Trong đó, bệnh phình giáp là tình trạng bướu giáp đơn thuần, thường lành tính và không gây nguy hiểm. Bệnh chủ yếu làm to mặt trước cổ, ảnh hưởng thẩm mỹ và đôi khi gây nghẹn, nuốt vướng, đau hoặc khàn giọng nếu có biến chứng. Người bệnh có thể sống chung với bệnh nếu không ảnh hưởng chức năng, hoặc lựa chọn phẫu thuật khi bướu quá lớn.
Tuy nhiên, một số bệnh lý tuyến giáp có nguy cơ ác tính, cần được theo dõi chặt chẽ. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm nhân giáp lớn nhanh, cứng, không di động, kèm hạch vùng cổ hoặc triệu chứng chèn ép như khó nuốt, khàn tiếng. Khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng của phình tuyến giáp đa hạt là gì?
Bệnh phình giáp đa hạt hai thuỳ thường không có biểu hiện gì quá rõ ràng và thường được phát hiện khi khám sức khỏe định kỳ hoặc khi thăm khám một bệnh nào đó khác. Tuy nhiên vẫn có một số triệu chứng thường gặp như:
- Cổ phình to: Tuyến giáp phình đại làm vùng cổ sưng, gây khó nuốt, khàn giọng, và nuốt nghẹn.
- Da và tóc thay đổi: Tuyến giáp hoạt động bất thường khiến da nhạy cảm hơn, tóc yếu và dễ gãy rụng.
- Hồi hộp và lo âu: Đi kèm với triệu chứng như tăng nhịp tim, đánh trống ngực, và đổ mồ hôi.
- Rối loạn kinh nguyệt: Ảnh hưởng đến nội tiết, gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt.
- Mệt mỏi: Tình trạng căng thẳng, mệt mỏi kéo dài do các triệu chứng bệnh gây ra.
- Giọng khàn: Tuyến giáp to chèn ép dây thần kinh thanh quản làm giọng nói thay đổi, khàn giọng.
- Các triệu chứng khác như run tay, khô da, không chịu được lạnh, táo bón,…
Khi có các triệu chứng trên nên đến ngay cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán điều trị sớm.
Nguyên nhân phình giáp đa hạt
Cho đến nay thì nguyên nhân gây phình giáp đa hạt hai thùy vẫn chưa được xác định rõ ràng. Theo đó, một số nguyên nhân có thể bao gồm:
- Bệnh Basedow: Nguyên nhân chính gây phình tuyến giáp đa hạt. Đây là bệnh tự miễn, khi hệ miễn dịch suy yếu dẫn đến cơ thể sản sinh tự kháng thể giống hormone cường giáp TSH, kích thích tuyến giáp sản sinh quá mức hormon T3, T4, khiến tuyến giáp phì đại.
- Thiếu I-ốt: Thiếu I-ốt trong khẩu phần ăn hàng ngày làm tăng tiết hormone TSH, kích thích tuyến giáp phì đại và sản sinh nhiều hormone tuyến giáp.
- Mô tuyến giáp phát triển bất thường: Sự tăng sinh hoặc phát triển chậm bất thường của mô tuyến giáp có thể dẫn đến phình giáp đa hạt.
- Nang giáp: Chiếm 15–20% nguyên nhân gây phình tuyến giáp đa hạt. Đây là loại u lành tính nhưng cần thăm khám và kiểm tra định kỳ để phát hiện kịp thời các bất thường.
Đa số bệnh lý tuyến giáp thường lành tính, chỉ có tỷ lệ nhỏ khoảng 4-5% có dấu hiệu ung thư biểu mô, cần các xét nghiệm chuyên sâu để xác định u lành tính hay u ác tính.
Cách kiểm tra bệnh phình tuyến giáp đa hạt
Cách kiểm tra bệnh phình tuyến giáp đa hạt thường là thông qua triệu chứng, các xét nghiệm và chẩn đoán qua hình ảnh để xác định sự thay đổi trong cấu trúc hay chức năng của tuyến giáp. Các xét nghiệm thường để kiểm tra bệnh như sau:
- Triệu chứng lâm sàng: Khám bệnh được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên môn thông qua khai thác các dấu hiệu, triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải như run tay, hồi hộp, đánh trống ngực, lo lắng, táo bón, u hạch vùng cổ, tuyến giáp có phì đại,…
- Siêu âm: Siêu âm thường là chỉ định cận lâm sàng phổ biến được chỉ định sau khi thăm khám lâm sàng. Qua siêu âm, bác sĩ sẽ biết được tình trạng tuyến giáp, vị trí các hạt, số lượng, tình trạng phì đại, vôi hoá, tổn thương,…
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm các chỉ số hormon tuyến giáp để đánh giá hoạt động của tuyến giáp và xác định được thể phình giáp gây tăng hay giảm sản xuất hormon.
- Chụp X-quang: Tia X giúp đánh giá hình dạng, mức độ phì đại, hình dạng, kích thước, tổn thương thực thể hay vị trí của các hạt trong tuyến giáp.
Ngoài ra còn có một số xét nghiệm khác như chụp CT cắt lớp, sinh thiết (xét nghiệm FNA),… khi cần thiết. Trong đó, xét nghiệm sinh thiết thường được chỉ định khi nghi ngờ u ác tính.
Yếu tố tăng nguy cơ phình tuyến giáp đa hạt là gì?
Dù nguyên nhân vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng theo các tài liệu y khoa thì có sự liên quan mật thiết của các yếu tố nguy cơ thúc đẩy hình thành các nhân ở tuyến giáp, bao gồm:
- Chế độ ăn thiếu hoặc thừa i-ốt: Ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp hormon tuyến giáp.
- Di truyền: Gia đình có tiền sử mắc các bệnh tuyến giáp thì tỷ lệ mắc bệnh tuyến giáp cao hơn.
- Tuổi tác: Người sau 45 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh tuyến giáp cao hơn.
- Giới tính: Nữ giới có nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp cao hơn nam giới. Đặc biệt phụ nữ bước vào giai đoạn tiền mãn kinh có tỷ lệ mắc cao hơn bình thường.
- Bẩm sinh: Rối loạn di truyền hoặc tổn thương các biểu mô tuyến giáp dẫn đến thay đổi hoạt động và chức năng của tuyến giáp.
- Rối loạn sản xuất hormone: Có thể do yếu tố bên ngoài hoặc nội sinh gây rối loạn quá trình tổng hợp hormon.
- Thói quen hút thuốc lá: Có thể gây tổn thương và viêm tuyến giáp.
- Nhiễm trùng hoặc viêm tuyến giáp: Gây thay đổi cấu trúc tuyến giáp và dẫn đến rối loạn chức năng.
- Tiếp xúc với chất phóng xạ: Làm tăng nguy cơ hình thành nhân tuyến giáp.
Những yếu tố trên cần được kiểm soát thông qua chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt lành mạnh và hạn chế tối đa các thói quen xấu để bảo vệ sức khỏe tuyến giáp.
Phương pháp điều trị phình tuyến giáp đa hạt
Hầu hết phình giáp đa hạt đều lành tính và thường chỉ cần theo dõi y tế thường xuyên và điều trị khi gây ra nhiều triệu chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt. Để điều trị phình giáp đa hạt hai thùy thì sẽ tùy thuộc vào mức độ và tình trạng bệnh.
Hiện nay, các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Sử dụng thuốc kháng giáp: Các loại thuốc như methimazole và propylthiouracil được sử dụng lâu dài. Tuy nhiêu thì có thể gây tác dụng phụ như giảm bạch cầu, nhiễm độc gan, hoặc viêm mạch. Do đó, thường khi chỉ định các loại thuốc kháng giáp, bác sĩ sẽ kê liều thấp nhất có hiệu quả.
- Phương pháp i-ốt phóng xạ: Phương pháp này phá hủy một phần tuyến giáp để thu nhỏ kích thước phì đại. Liều lượng sẽ do bác sĩ chuyên môn chỉ định. Tuy nhiên sau điều trị bằng i-ốt phóng xạ thì một số trường hợp dễ bị suy giáp, sau đó sẽ cần dùng hormon thay thế để bổ sung lại.
- Phẫu thuật: Là giải pháp cuối cùng, áp dụng khi các phương pháp khác không hiệu quả. Sau phẫu thuật, người bệnh cần sử dụng thuốc thay thế hormone tuyến giáp (như Levothyroxine) suốt đời.
Các bệnh lý về tuyến giáp có thể gây nhiều ảnh hưởng đến cơ thể. Phát hiện và điều trị sớm là yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Chủ động kiểm tra định kỳ tại các cơ sở y tế giúp đảm bảo phát hiện kịp thời các vấn đề liên quan.
Phình tuyến giáp đa hạt nên ăn gì để tốt cho người bệnh?
Một chế độ ăn khoa học, hợp lý và giàu thực phẩm tốt cho tuyến giáp sẽ hỗ trợ người có các bệnh lý tuyến giáp mau phục hồi.
- Trái cây mọng nước: Các loại trái cây như dâu tây, cherry, kiwi, việt quất, táo, nho, mâm xôi chứa nhiều vitamin và chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe của tuyến giáp. Chúng giúp hỗ trợ hoạt động của tuyến giáp và tăng cường sức đề kháng cơ thể.
- Rau xanh đậm: Rau bina, rau ngót, diếp cá là những loại rau xanh đậm giàu vitamin A, K và Magie. Những dưỡng chất này không chỉ tốt cho tuyến giáp mà còn giúp giảm triệu chứng mệt mỏi, loạn nhịp tim thường gặp ở bệnh nhân phình đa giáp.
- Thực phẩm giàu I-ốt: Ngũ cốc, rong biển, tảo là nguồn cung cấp I-ốt tuyệt vời, giúp cân bằng hormone tuyến giáp và ngăn chặn sự phát triển của khối u giáp. Đây là nhóm thực phẩm không thể thiếu trong chế độ ăn của người bị bệnh tuyến giáp thể thiếu hụt hormon tuyến giáp..
- Hải sản: Cá hồi, cá trích, tôm, cua cung cấp nhiều Omega-3, kẽm, selen, I-ốt, hỗ trợ tối ưu cho hoạt động của tuyến giáp và cải thiện sức khỏe tổng thể.
Bệnh phình giáp đa hạt hai thùy thường ở thể lành tính, ít gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng cũng có một tỷ lệ nhất định có nguy cơ là ung thư. Do đó, khi có các dấu hiệu bất thường, nên đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm, tránh để bệnh tiến triển nặng nề dẫn đến sự thay đổi cấu trúc của tuyến giáp, ảnh hưởng đến sức khỏe lẫn tuổi thọ của người bệnh.
Bài viết chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.